Επιστολή προς την εφημερίδα «Καθημερινή» ως απάντηση σε άρθρο του διευθυντή Στρατηγικής της ΔΕΗ, Σωτήρη Χατζημιχαήλ, στο οποίο ισχυριζόταν ότι η Επιχείρηση δικαιούται δωρεάν δικαιώματα εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα (ώστε να καταστεί οικονομικά βιώσιμη η σχεδιαζόμενη λιγνιτική μονάδα Πτολεμαΐδα 5) απέστειλε ο Υπεύθυνος Ενεργειακής και Κλιματικής Πολιτικής του WWF Ελλάς κ. Νίκος Μάντζαρης.
Ο κ. Μάντζαρης κάνει λόγο για συντονισμένη προσπάθεια της ΔΕΗ που στρέφεται κατά της μάχης ανάσχεσης της Κλιματικής Αλλαγής και απορρίπτει τα επιχειρήματα που υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα πληροί τα κριτήρια για να λάβει δωρεάν δικαιώματα ρύπων από την ΕΕ.
«Η ΔΕΗ πρέπει επιτέλους να αντιληφθεί ότι τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Ο ελληνικός λιγνίτης δεν είναι πλέον φθηνός. Οι χαμηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας που όλοι επιδιώκουμε διασφαλίζονται με την αποφασιστική στροφή στην αποκεντρωμένη παραγωγή ΑΠΕ και τα έξυπνα δίκτυα» λέει χαρακτηριστικά στην επιστολή όπου αναφέρει τα εξής:
«Λίγες μόλις εβδομάδες πριν από την κρίσιμη Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για το Κλίμα στο Παρίσι, και ενώ επικρατεί διπλωματικός πυρετός για την επίτευξη μια παγκόσμιας δεσμευτικής συμφωνίας που θα περιορίσει την υπερθέρμανση του πλανήτη, στην Ελλάδα παρακολουθούμε μια συντονισμένη προσπάθεια του προέδρου της ΔΕΗ, μελών του Διοικητικού Συμβουλίου της, πλέον και του διευθυντή Στρατηγικής της με άρθρο στην εφημερίδα σας, προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Ο κ. Χατζημιχαήλ στο άρθρο του ισχυρίζεται εμφατικά ότι δικαιούμαστε δωρεάν δικαιώματα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) για την περίοδο 2012-2030 και οι Ευρωπαίοι πρέπει να μας τα δώσουν. Κάτι τέτοιο πολύ απλά δεν ισχύει. Κατ’ αρχάς, η Ελλάδα δεν πληροί καν τις τυπικές προϋποθέσεις της σχετικής ευρωπαϊκής οδηγίας. Σύμφωνα με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για να δικαιούται μια χώρα δωρεάν δικαιώματα, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της το 2013 (και όχι το 2014 ή το 2012) πρέπει να βρίσκεται κάτω από το 60% του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Η Ελλάδα βρισκόταν στο 62% εκείνη τη χρονιά. Τα νέα αυτά κριτήρια που συμφωνήθηκαν από τους Ευρωπαίους ηγέτες στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Οκτωβρίου του 2014 για το κλιματικό και ενεργειακό πακέτο του 2030 επαναβεβαιώθηκαν πολύ πρόσφατα και από τον ίδιο τον επίτροπο Ενέργειας Αrias Canete, απαντώντας στη σχετική ερώτηση του ευρωβουλευτή της ομάδας των Πρασίνων στο Ευρωκοινοβούλιο, Claude Turmes.
Iσως όμως η μεγαλύτερη ανακρίβεια του διευθυντή Στρατηγικής της ΔΕΗ είναι ο ισχυρισμός ότι το αίτημα για χορήγηση δωρεάν δικαιωμάτων στη ΔΕΗ είναι σύμφωνο με το πνεύμα της οδηγίας. Βασική επιδίωξη της εξαίρεσης του εν λόγω άρθρου (10γ) είναι η δραστική αλλαγή του μοντέλου ηλεκτροπαραγωγής στις χώρες που λαμβάνουν την εξαίρεση, από το κάρβουνο προς τις καθαρές τεχνολογίες. Διαφορετικά, το άρθρο δεν θα ζητούσε δέσμευση των χωρών που λαμβάνουν τα δωρεάν δικαιώματα να προβούν σε επενδύσεις καθαρών τεχνολογιών, αξίας τουλάχιστον ίσης αυτής των προσφερομένων δικαιωμάτων. Ο κ. Χατζημιχαήλ ισχυρίζεται επίσης ότι η χορήγηση δωρεάν δικαιωμάτων θα ωφελήσει γενικά την εθνική μας οικονομία. Τουναντίον. Η πιο άμεση και σοβαρή επίπτωση θα είναι η απώλεια δημοσίων εσόδων από τη δημοπράτηση δικαιωμάτων. Ο,τι θα δίνεται δωρεάν στις λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ θα αφαιρείται αυτομάτως από τα δικαιώματα που δίνονται κάθε χρόνο στο ελληνικό κράτος για να τα δημοπρατήσει στο χρηματιστήριο ρύπων και να εισπράξει από τις πωλήσεις τους. Μετά τις πολύ πρόσφατες αλλαγές στο Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών, ειδικά για την Ελλάδα προβλέπεται ότι τα δημόσια έσοδα από τη δημοπράτηση των δικαιωμάτων εκπομπών θα ξεπεράσουν τα 6 δισ. ευρώ τη δεκαετία 2015-2025. Αν δοθεί η εξαίρεση που ζητάει η ΔΕΗ, το 40% αυτών των χρημάτων θα χαθεί από τα κρατικά ταμεία.
Η ΔΕΗ πρέπει επιτέλους να αντιληφθεί ότι τα δεδομένα έχουν αλλάξει. Ο ελληνικός λιγνίτης δεν είναι πλέον φθηνός. Οι χαμηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας που όλοι επιδιώκουμε διασφαλίζονται με την αποφασιστική στροφή στην αποκεντρωμένη παραγωγή ΑΠΕ και τα έξυπνα δίκτυα, στρατηγική που υιοθετούν πλέον πολλές εταιρείες ηλεκτροπαραγωγής στην Ευρώπη με προεξάρχουσα την E.On, τη μεγαλύτερη εταιρεία της Γερμανίας.
Προφανής στόχος του αιτήματος της ΔΕΗ είναι να διατηρήσει τεχνητά διασωληνωμένη στη ζωή την πανάκριβη επένδυση της Πτολεμαΐδας 5. Στην ουσία, σύσσωμη η διοίκηση της ΔΕΗ παραδέχεται ότι χωρίς δωρεάν δικαιώματα, με καύσιμο τον φτωχότερο λιγνίτη στην Ευρωπαϊκή Ένωση και με βάση τα νέα δεδομένα στη ευρωπαϊκή νομοθεσία και στη διεθνή ενεργειακή σκακιέρα, η μονάδα αυτή δεν θα είναι σε θέση να αντέξει στον ανταγωνισμό με άλλες τεχνολογίες ηλεκτροπαραγωγής ούτε καν κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της.
Τα ερωτήματα που προκύπτουν για τον νέο υπουργό και τη διοίκηση της ΔΕΗ είναι προφανή: Τι θα γίνει αν, όπως όλα δείχνουν, η Ευρωπαϊκή Eνωση δεν δεχθεί να τροποποιήσει τις αποφάσεις της για χορήγηση δωρεάν δικαιωμάτων εκπομπών μόνο για την Ελλάδα; Τι θα συμβεί στα οικονομικά της ΔΕΗ και των Ελλήνων πολιτών αν η εταιρεία επιμείνει σε μια επένδυση καταδικασμένη να εμφανίζει ζημίες, αν λειτουργήσει; Ποιον αλήθεια βαρύνει η απόφαση ενός λάθους που συνεχίζεται;
Για την ιστορία, το άρθρο του κ. Χατζιμιχαήλ ανέφερε τα εξής:
Στις 15 Ιουλίου 2015, η Κομισιόν έθεσε σε δημόσια διαβούλευση πρόταση Οδηγία που αφορά το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου για την περίοδο 2021-2030.
Προκειμένου να προστατεύσει τις πιο ευάλωτες οικονομίες κρατών-μελών της Ε.Ε. και να τονώσει την ανάπτυξή τους, η πρόταση προβλέπει τη δωρεάν κατανομή δικαιωμάτων εκπομπών στην ηλεκτροπαραγωγή για τα κράτη με κατά κεφαλήν ΑΕΠ χαμηλότερο από το 60% του μέσου όρου της Ε.Ε., με έτος αναφοράς το 2013. Σε όλα τα υπόλοιπα κράτη δεν εκχωρούνται καθόλου δωρεάν δικαιώματα στην ηλεκτροπαραγωγή, με αποτέλεσμα το σχετικό κόστος να ενσωματώνεται στις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας, χονδρικής και λιανικής, αυξάνοντάς το σημαντικά.
Σημειώνεται ότι υπάρχουν 10 χώρες που πληρούν το παραπάνω κριτήριο του κατά κεφαλήν ΑΕΠ για το 2013 (π.χ. Πολωνία, Βουλγαρία κ.ά.). Η Ελλάδα ξεπερνά ελαφρώς το κριτήριο για το 2013 (62%), αλλά το πληροί για το 2014 (59,7%).
Ετσι, λόγω της χρήσης του 2013 ως έτους αναφοράς, η Ελλάδα δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί τη βοήθεια που προσφέρει η Ε.Ε. στις χώρες με οικονομικές δυσκολίες. Η είσοδος της Ελλάδας στο γκρουπ των χωρών με δωρεάν δικαιώματα εκπομπών στην ηλεκτροπαραγωγή θα είναι κρίσιμης σημασίας για τη διατήρηση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας σε χαμηλά επίπεδα, την προσέλκυση νέων επενδύσεων και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων.
Η Ελλάδα έχει μια ιδιάζουσα γεωγραφική θέση, στην άκρη της Ευρώπης, χωρίς ισχυρές ηλεκτρικές διασυνδέσεις με άλλα κράτη της Ε.Ε. Ολες οι γειτονικές χώρες, με εξαίρεση την Ιταλία, δεν έχουν υποχρεώσεις για την αγορά δικαιωμάτων εκπομπών για την ηλεκτροπαραγωγή, είτε επειδή δεν είναι μέλη της Ε.Ε. (Τουρκία) είτε επειδή απαλλάσσονται από την υποχρέωση αυτή λόγω χαμηλού ΑΕΠ (Βουλγαρία). Αυτό δημιουργεί στρεβλώσεις στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας και στον ανταγωνισμό, γεγονός που αποτυπώνεται στις πολύ υψηλές εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας. Παράλληλα, τίθεται εν αμφιβόλω η βιωσιμότητα της ίδιας της ΔΕΗ.
Φαντάζει οξύμωρο στη Φλώρινα να λειτουργεί μια σύγχρονη και φιλική προς το περιβάλλον λιγνιτική μονάδα της ΔΕΗ, η ανταγωνιστικότητα της οποίας μειώνεται από το κόστος των δικαιωμάτων ρύπων, την ώρα που η Ελλάδα εισάγει ηλεκτρική ενέργεια από ρυπογόνες μονάδες που βρίσκονται λίγα χιλιόμετρα μακριά από τα σύνορα. Και αυτό, γιατί η λιγνιτική παραγωγής της γειτονικής χώρας είναι φθηνότερη της ελληνικής, καθώς δεν επιβαρύνεται από το κόστος της αγοράς δικαιωμάτων ρύπων. Η ΔΕΗ τάσσεται υπέρ της μείωσης των τιμών για τα δικαιώματα CO2, όχι για να γεμίσει η χώρα με λιγνιτικούς σταθμούς, αλλά με στόχο τη μείωση του ενεργειακού κόστους, ώστε να υποβοηθηθεί η επανεκκίνηση της οικονομικής ανάπτυξης, η προσέλκυση επενδύσεων και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας. Εξάλλου, οι επενδύσεις της ΔΕΗ γίνονται για αντικατάσταση παλαιών και ρυπογόνων μονάδων με σύγχρονες και πιο αποδοτικές, που μειώνουν σε σημαντικό βαθμό τους εκπεμπόμενους ρύπους, συμβάλλοντας έτσι και στην επίτευξη των εθνικών στόχων για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Επομένως, το επενδυτικό πρόγραμμα της ΔΕΗ οδηγεί συνολικά σε ένα θετικό αποτύπωμα για το περιβάλλον.
Ταυτόχρονα οφείλουμε να επισημάνουμε ότι η χώρα πρέπει να συνεχίσει για τα επόμενα χρόνια να στηρίζει και να στηρίζεται στη λιγνιτική παραγωγή για τη διασφάλιση ομαλών συνθηκών εφοδιασμού και σταθερότητας του συστήματος.
Πέραν των ανωτέρω, ο ενεργειακός σχεδιασμός θα πρέπει να λάβει υπόψη τις επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα και στην απασχόληση στη Δυτική Μακεδονία, όπου ήδη η ανεργία και ειδικά των νέων βρίσκεται σε απαράδεκτα υψηλά επίπεδα. Τον δρόμο δείχνουν οι επενδύσεις ύψους 1,4 δισ. ευρώ για την κατασκευή της σύγχρονης «Πτολεμαΐδας V» που θα τονώσουν την απασχόληση και θα βελτιώσουν τις περιβαλλοντικές συνθήκες.
Είναι προφανώς ανάγκη όλες οι παραγωγικές δυνάμεις της χώρας να συσπειρωθούν ώστε να δοθεί επιτυχώς η μάχη για να συμπεριληφθεί και η Ελλάδα στην ομάδα των χωρών-μελών της Ε.Ε. με δωρεάν δικαιώματα εκπομπών στην ηλεκτροπαραγωγή. Η Ελλάδα, δυστυχώς, πληροί πλέον τα ουσιαστικά κριτήρια και το πνεύμα της σχετικής Οδηγίας για χαμηλό ΑΕΠ, εάν ως έτος αναφοράς για το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ληφθεί υπ’ όψιν όχι το 2013, αλλά το 2014. Αξίζει να τονιστεί ότι με αυτή την αλλαγή δεν θα υπάρξει καμία άμεση ή έμμεση επίπτωση σε άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε.
