Τα σχόλια και τις παρατηρήσεις της καταθέτει η Greenpeace επί του σχεδίου νόμου «Ρυθμίσεις για την εξυγίανση του ειδικού λογαριασμού του άρθρου 40 Ν.2773/1999 και λοιπές διατάξεις», που όπως επισημαίνει, καλείται με σημαντική καθυστέρηση και έπειτα από δύο χρόνια επενδυτικής αβεβαιότητας και ανασφάλειας στην αγορά ΑΠΕ, να αποκαταστήσει την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και να σηματοδοτήσει την επανεκκίνηση της αγοράς ΑΠΕ.

Όπως σημειώνει η ΜΚΟ, του ν/σχ αντιμετωπίζει τις ΑΠΕ ως περιθωριακές μορφές ενέργειας, ενώ γι’ άλλη μία φορά δεν γίνεται αντιληπτός ο κρίσιμος ρόλος των ανανεώσιμων πηγών στα νέα ενεργειακά δεδομένα, όπως διαμορφώνονται διεθνώς, και στη σημασία τους για τη συγκράτηση των τιμών ενέργειας, την προστασία των καταναλωτών και του περιβάλλοντος και την κοινωνικά δίκαιη ανάπτυξη της χώρας. Παράλληλα, στην ανακοίνωση της Οργάνωσης τονίζεται ότι το δομικό πρόβλημα της αγοράς ενέργειας θα συνεχίσει να υφίσταται και να παρουσιάζει επικίνδυνα συμπτώματα, αν δεν αλλάξει η φιλοσοφία του σημερινού συστήματος που είναι δομημένο επάνω στις ανάγκες των ορυκτών καυσίμων.

Σχόλια επί της αρχής

Είναι αναμφίβολα θετική η άρση της απαγόρευσης των αιτήσεων για νέα φωτοβολταϊκά, μίας καταστροφικής απόφασης του ΥΠΕΚΑ η οποία οδήγησε έναν αναπτυσσόμενο κλάδο στον μαρασμό και την απώλεια περίπου 35.000 θέσεων εργασίας στην ευρύτερη ελληνική οικονομία. Η άρση της απαγόρευσης ακόμα και με τις νέες μειωμένες τιμές αναμένεται να δώσει ανάσα σε μία αγορά που σήμερα βρίσκεται σε πλήρη αδράνεια.

Είναι επίσης θετικό ότι η μείωση των εγγυημένων τιμών ξεφεύγει από τη λογική των οριζόντιων μειώσεων και διακρίνει ανά τεχνολογία και ημερομηνία διασύνδεσης, χωρίς ωστόσο να επιτυγχάνει την ισότιμη και δίκαιη αντιμετώπιση όλων των τεχνολογιών.

Αυτό είναι και το σημαντικότερο σημείο κριτικής στο νομοσχέδιο: πρόκειται για άλλη μία πολιτική πρωτοβουλία που δεν εστιάζει και δεν θεραπεύει την ουσία του προβλήματος: τις στρεβλώσεις και τις -κρυφές και φανερές- επιδοτήσεις υπέρ των ορυκτών καυσίμων που είναι οι πραγματικοί ένοχοι για τη διόγκωση του ελλείμματος του ΛΑΓΗΕ.

Η Greenpeace, όπως πολλοί άλλοι οικονομικοί, κοινωνικοί και επιστημονικοί φορείς, έχει επισημάνει προ ετών ότι το ΕΤΜΕΑΡ στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας αυξάνεται άδικα και υπέρογκα για τους καταναλωτές, επειδή δεν συνυπολογίζεται το σημαντικό οικονομικό όφελος στην αγορά ενέργειας από τη λειτουργία των ΑΠΕ (merit order effect). Το οικονομικό αυτό όφελος το καρπώνεται ο προμηθευτής (ΔΕΗ) ο οποίος δεν μπορεί να μειώσει τα τιμολόγια μεταφέροντας το στους καταναλωτές, αλλά ούτε και έχει προβλεφθεί κάποιος τρόπος να αφαιρείται αυτό το ποσό από το ΕΤΜΕΑΡ για να μην επιβαρύνονται αδίκως οι καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας.

Επιπλέον, η κυβέρνηση φέρει σημαντικότατο μερίδιο ευθύνης για τη σημερινή κατάσταση της αγοράς ενέργειας. Ήδη από το καλοκαίρι του 2012, η Greenpeace είχε επισημάνει ότι τα μέτρα που λαμβάνονται ενάντια στις ΑΠΕ και ιδιαίτερα ενάντια στα φωτοβολταϊκά προκαλούν περισσότερα προβλήματα στην ελληνική οικονομία και τον τομέα ηλεκτροπαραγωγής, από αυτά που υποτίθεται ότι λύνουν.

Χαρακτηριστικό των ανωμαλιών και της αβεβαιότητας που παρουσιάστηκαν στην αγορά μετά την απόφαση του ΥΠΕΚΑ το 2012, είναι ότι μέσα σε 8 μήνες (το διάστημα Αύγουστος 2012 με Μάρτιο 2013) συνδέθηκαν στο σύστημα περισσότερα από 1.000 MW (!) φ/β σε μια απεγνωσμένη αντίδραση των επενδυτών στις εξαγγελίες του ΥΠΕΚΑ για τερματισμό των νέων συνδέσεων, κάτι που διόγκωσε απότομα το λογαριασμό του ΛΑΓΗΕ.

Ακόμα όμως και αν το νέο νομοσχέδιο καταφέρει να μηδενίσει το έλλειμμα του ειδικού λογαριασμού ΑΠΕ εντός χρονοδιαγράμματος, παραμένει γεγονός ότι με το νομοσχέδιο παγιώνεται με τον πλέον επίσημο τρόπο η καταστρατήγηση της αρχής της ασφάλειας δικαίου για δεκάδες χιλιάδες -μικρούς και μεγάλους- επενδυτές, ενάντια στις υποδείξεις της ίδιας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Τα νέα τιμολογιακά δεδομένα παραμένουν αμφίβολο ότι θα επιτύχουν το ζητούμενο, δηλαδή την εξασφάλιση της βιωσιμότητας των επενδύσεων, ενώ φαίνεται να «τιμωρούν» κάποιες τεχνολογίες ΑΠΕ με ελάχιστη ή και μηδενική συμβολή στο έλλειμμα του ΛΑΓΗΕ.

Συνοψίζοντας, το πνεύμα του νομοσχεδίου συνεχίζει να στιγματίζει τις ΑΠΕ και να τις αντιμετωπίζει ως περιθωριακές μορφές ενέργειας. Για άλλη μία φορά δεν γίνεται αντιληπτός ο κρίσιμος ρόλος των ΑΠΕ στα νέα ενεργειακά δεδομένα όπως διαμορφώνονται διεθνώς και στη σημασία τους για τη συγκράτηση των τιμών ενέργειας, την προστασία των καταναλωτών και του περιβάλλοντος και την κοινωνικά δίκαιη ανάπτυξη της χώρας.

Η Greenpeace τονίζει ότι το δομικό πρόβλημα της αγοράς ενέργειας θα συνεχίσει να υφίσταται και να παρουσιάζει επικίνδυνα συμπτώματα, αν δεν αλλάξει η φιλοσοφία του σημερινού συστήματος που είναι δομημένο επάνω στις ανάγκες των ορυκτών καυσίμων. Με άλλα λόγια, αν δεν αρθούν οι στρεβλώσεις και οι -κρυφές και φανερές- επιδοτήσεις προς τα ορυκτά καύσιμα.

Σχόλια και παρατηρήσεις κατ’ άρθρο

Άρθρο 1
Κρίνεται θετικό ότι έγινε προσπάθεια αυτήν τη φορά να αποφευχθούν οριζόντιες μειώσεις και να υπάρξει μία πιο αναλυτική προσέγγιση με γνώμονα την τεχνολογία και την ημερομηνία διασύνδεσης.

Ωστόσο, οι μειώσεις αυτές -αν δεν είχαν αποφευχθεί- θα ήταν πολύ μικρότερες, αν το ΥΠΕΚΑ είχε εγκαίρως προβεί σε αναδιάρθρωση της αγοράς και άρση των στρεβλώσεων υπέρ των ορυκτών καυσίμων που έχουν ως αποτέλεσμα τη διόγκωση του ελλείμματος του ΛΑΓΗΕ, κατά περίπου 60%.

Δεδομένου ότι μετά και τις τελευταίες μειώσεις στις αποζημιώσεις των παραγωγών η είσοδος νέων φ/β δεν επιβαρύνει το ΛΑΓΗΕ, το ΥΠΕΚΑ θα μπορούσε να αναζητήσει διαφορετικούς και ευέλικτους τρόπους χρηματοδότησης του συσσωρευμένου χρέους μέσα από διεξοδικές συζητήσεις με φορείς και τρόικα (π.χ. πρόταση για συναινετική επιμήκυνση και σταδιακή αποζημίωση).

Ωστόσο το ΥΠΕΚΑ, υπό την ασφυκτική πίεση για μηδενισμό του ελλείμματος ως το τέλος του τρέχοντος έτους, προχώρησε σε υπολογισμούς - την μεθοδολογία των οποίων δεν δημοσίευσε ποτέ - που ‘τεκμηριώνουν’ τις προτεινόμενες δραστικές μειώσεις ‘εγγυημένων’ αποζημιώσεων, δημιουργώντας νέα ερωτήματα και προβληματισμούς για το σκεπτικό των προτεινόμενων μειώσεων.

Σε κάποιες περιπτώσεις φωτοβολταϊκών η νέα τιμή αποζημίωσης παραγωγών που έχουν λάβει επιδότηση κεφαλαίου μέσω του αναπτυξιακού, μοιάζει αδικαιολόγητα υψηλή και προσεγγίζει ή και ξεπερνά τις τιμές από τους παραγωγούς που δεν έχουν λάβει επιδότηση. Αναφέρεται χαρακτηριστικά η περίπτωση του β’ τριμήνου του 2013, κατά την οποία τα συστήματα ισχύος χαμηλότερης των 100kW Με Ενίσχυση έχουν μεγαλύτερη εγγυημένη τιμή από όλα τα υπόλοιπα μεγέθη φωτοβολταϊκών συστημάτων Χωρίς Ενίσχυση (με εξαίρεση τα φ/β ίδιου μεγέθους <100kW Χωρίς Ενίσχυση).

Η μείωση των τιμών για τα οικιακά φωτοβολταϊκά κρίνεται άστοχη και άδικη, δεδομένου ότι επιβαρύνονται υπέρμετρα νοικοκυριά και μικρές επιχειρήσεις οι οποίες είχαν προβεί στην εγκατάσταση ενός μικρού συστήματος είτε για λόγους συμψηφισμού της κατανάλωσης είτε για (μικρή) ενίσχυση του εισοδήματός τους. Η κίνηση αυτή στοχοποιεί την ιδέα της αποκεντρωμένης ηλεκτροπαραγωγής και της ενεργούς συμμετοχής της κοινωνίας στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας.

Τέλος, το νομοσχέδιο δεν διασφαλίζει το επενδυτικό κλίμα εμπιστοσύνης που έχει πληγεί ανεπανόρθωτα με τις αποφάσεις και τα αποσπασματικά μέτρα του ΥΠΕΚΑ τα τελευταία δύο έτη. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι, σε αντίθεση με τις αρχικές εξαγγελίες του ΥΠΕΚΑ, στο νομοσχέδιο δεν γίνεται καμία αναφορά στη συμμετοχή των τραπεζών στο εγχείρημα, απειλώντας έτσι τη βιωσιμότητα των επενδύσεων.

Άρθρο 5
Η Greenpeace τάσσεται ενάντια στη λογική επιβολής πλαφόν στις τεχνολογίες ΑΠΕ, ως μέτρο που διαταράσσει την ομαλή λειτουργία της αγοράς (συνωστισμός αιτήσεων, παραεμπόριο αδειών, stop & go effect) και παραδοσιακά εξυπηρετεί τους οικονομικά ισχυρότερους επενδυτές έναντι των μικρών και μικρομεσαίων παραγωγών.

Υπάρχουν πολύ πιο αποτελεσματικοί και ουσιαστικοί τρόποι για να ελεγχθεί ότι η αγορά δεν υπερθερμαίνεται και αναπτύσσεται ομαλά και παράλληλα με τον εκσυγχρονισμό των δικτύων μεταφοράς και διανομής ενέργειας (π.χ. στόχοι 2020 και 2030, λελογισμένη αναπροσαρμογή τιμών κ.ά).

Αρνητικά κρίνεται επίσης η προτεινόμενη μείωση κατά 20% των τιμών στα αιολικά πάρκα του μη-διασυνδεδεμένου συστήματος, πρωτοβουλία που αντιτίθεται στη γνωμοδότηση της ΡΑΕ και απειλεί, εκτός από την πραγματοποίηση πολλών ώριμων έργων και την προοπτική της έγκαιρης διασύνδεσης της Κρήτης και των νησιών των Αιγαίου με το ηπειρωτικό δίκτυο.

Επιπλέον, το νομοσχέδιο εντελώς αδικαιολόγητα προτείνει μειώσεις σε κάποιες τεχνολογίες ΑΠΕ που έχουν συμβάλει από ελάχιστα έως καθόλου στο έλλειμμα του ειδικού λογαριασμού ΑΠΕ. Αναφέρεται χαρακτηριστικά η περίπτωση του βιοαερίου, μίας τεχνολογίας με σημαντική προστιθέμενη κοινωνική αξία (συμβολή στην καταπολέμηση της κτηνοτροφικής ρύπανσης), η οποία στην Ελλάδα παραμένει στο περιθώριο εξαιτίας γνωστών γραφειοκρατικών αγκυλώσεων στην αδειοδοτική διαδικασία. Έως σήμερα δεν έχει υλοποιηθεί ούτε ένα MW από τις ώριμες επενδύσεις για τις οποίες έχει υποβληθεί αίτηση. Η προτεινόμενη μείωση της τιμής κατά 22% (!) καθιστά τις επενδύσεις μη βιώσιμες και εγείρει σοβαρά ερωτηματικά για τη σκοπιμότητα της κίνησης αυτής.

Άρθρο 6
Οπωσδήποτε είναι ιδιαίτερα θετικό το γεγονός ότι αίρεται η απαγόρευση υποβολής νέων αιτήσεων φωτοβολταϊκών συστημάτων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της αγοράς, η απαγόρευση αιτήσεων έχει οδηγήσει στην απώλεια 35.000 θέσεων εργασίας στην ευρύτερη οικονομία από την απότομη καθίζηση ενός αναπτυσσόμενου κλάδου. Η άρση αναμφίβολα δημιουργεί ελπίδες για σταδιακή επανεκκίνηση της αγοράς και τη διάσωση χιλιάδων θέσεων εργασίας.

Ωστόσο, η Greenpeace εκφράζει την αντίθεσή της για την προτεινόμενη διαδικασία μειοδοτικής προσφοράς για τα 200 MW ανά έτος (πλαφόν), δεδομένου ότι -βάσει διεθνούς εμπειρίας- αναμένεται να δημιουργήσει ακόμα περισσότερα προβλήματα στην αγορά. Όπως έχει δείξει η διεθνής εμπειρία, σε περιπτώσεις μειοδοτικών διαγωνισμών συχνά κατατίθενται υπερβολικά χαμηλές προσφορές που στην εξέλιξη αποδεικνύονται μη ρεαλιστικές, με συνέπεια να καταλαμβάνεται χώρος στο δίκτυο και να εκτοπίζονται ώριμες επενδύσεις. Τίθενται θέματα διαφάνειας, ενώ δεν είναι σαφής η διαδικασία που θα ακολουθηθεί και τα κριτήρια αξιολόγησης και επιλογής των επενδύσεων.

Άρθρο 10
Η Greenpeace εκφράζει την έντονη ανησυχία της για την πρόθεση του ΥΠΕΚΑ να καταργήσει την ετήσια τιμαριθμική προσαρμογή στις αποζημιώσεις των παραγωγών. Μία τέτοια εξέλιξη απειλεί τη βιωσιμότητα μεγάλων επενδύσεων, κυρίως αιολικά πάρκα, που έχουν παράλληλα σημαντικά λειτουργικά έξοδα σε ετήσια βάση.