Η Ευρ. Επιτροπή λαμβάνει μέτρα για την αντιμετώπιση της ρύπανσης των επιφανειακών υδάτων από επικίνδυνες ουσίες.
Οι ποταμοί, οι λίμνες και τα παράκτια ύδατα της Ευρώπης, καθώς και η υγεία του ανθρώπου, θα προστατευθούν καλύτερα από τη ρύπανση που προέρχεται από ένα ευρύ φάσμα επικίνδυνων ουσιών, βάσει της νέας νομοθεσίας που πρότεινε σήμερα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η προτεινόμενη οδηγία θεσπίζει όρια συγκέντρωσης στα επιφανειακά ύδατα για 41 τύπους φυτοφαρμάκων, βαρέων μετάλλων και άλλων επικίνδυνων χημικών ουσιών που εγκυμονούν ιδιαίτερους κινδύνους για τον ζωικό και φυτικό κόσμο στο υδάτινο περιβάλλον, καθώς και για την υγεία του ανθρώπου. Η συμμόρφωση με τα όρια αυτά πρέπει να έχει επιτευχθεί το αργότερο το 2015. Η πρόταση θα συμβάλει στην πρωτοβουλία της Επιτροπής για τη βελτίωση των κανονιστικών ρυθμίσεων, υποκαθιστώντας πέντε παλαιότερες οδηγίες, και θα επιτρέψει την κατάργησή τους.Ο αρμόδιος για το περιβάλλον Επίτροπος Σταύρος Δήμας δήλωσε: “Μία και μόνη σταγόνα μιας επικίνδυνης ουσίας αρκεί για να ρυπάνει χιλιάδες λίτρα νερού· είναι λοιπόν ζωτικής σημασίας ζήτημα να ελέγχονται καταλλήλως οι χημικές ουσίες που συνιστούν απειλή για το περιβάλλον και για την υγεία του ανθρώπου. Τα κοινά αυτά πρότυπα προστασίας είναι αναγκαία, δεδομένου ότι πολλές ποτάμιες λεκάνες και παράκτια ύδατα διασχίζουν διεθνή σύνορα.”
Τα προβλήματα της χημικής ρύπανσης
Οι ρύποι εισέρχονται στο υδάτινο περιβάλλον από ποικίλες πηγές, συμπεριλαμβανομένης της γεωργίας, της βιομηχανίας και της καύσης (αποτέφρωσης). Η χημική ρύπανση είναι σε θέση να διαταράξει τα υδατικά οικοσυστήματα, παραβλάπτοντας ή καταστρέφοντας ενδιαιτήματα (οικοτόπους) και τα φυτά και ζώα που τα κατοικούν, περιορίζοντας, κατ’αυτόν τον τρόπο, τη βιολογική ποικιλότητα (βιοποικιλότητα). Οι ρύποι μπορούν να συσσωρευθούν στην τροφική αλυσσίδα και να προσβάλουν τα αρπακτικά που τρέφονται με μολυσμένα θηράματα. Ο άνθρωπος μπορεί να εκτεθεί σε χημικούς ρύπους, καταναλώνοντας μολυσμένα ψάρια ή θαλασσινά, πίνοντας μολυσμένο νερό ή μέσω δραστηριοτήτων αναψυχής.
Η πρόταση
Η προτεινόμενη οδηγία [1] για περιβαλλοντικά ποιοτικά πρότυπα στον τομέα της πολιτικής για τα ύδατα αποτελεί την τελική σημαντική νομοθετική πράξη που χρειάζεται για τη στήριξη της οδηγίας-πλαισίου στον τομέα της πολιτικής των υδάτων (ΟΠΥ), τον ακρογωνιαίο λίθο της πολιτικής της ΕΕ για την προστασία των υδάτων.
Η ΟΠΥ [2] προβλέπει ότι όλα τα ύδατα της ΕΕ πρέπει να βρίσκονται σε «καλή κατάσταση» το αργότερο το 2015. Θεσπίζει νέο καθεστώς για την πρόληψη και τον έλεγχο της χημικής ρύπανσης των υδάτων. Η νέα πρόταση θα εφαρμοστεί, ως προς τα ανωτέρω, στην περίπτωση των επιφανειακών υδάτων· το ζήτημα των υπογείων υδάτων αντιμετωπίζεται ήδη μέσω της πρότασης οδηγίας για τα υπόγεια ύδατα [3], η οποία εξετάζεται από το Συμβούλιο Υπουργών και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Στις 41 ουσίες ή ομάδες ουσιών για τις οποίες η προτεινόμενη οδηγία θεσπίζει όρια συγκέντρωσης, περιλαμβάνονται 33 ουσίες που το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο χαρακτήρισαν ως ‘ουσίες προτεραιότητας’ [4], υποκείμενες σε μέτρα ΕΕ βάσει της ΟΠΥ. Αυτές έχουν χαρακτηρισθεί ως σημαντικός κίνδυνος για το υδατικό περιβάλλον λόγω της ευρείας χρήσης τους και των υψηλών συγκεντρώσεών τους στα επιφανειακά ύδατα. Περιλαμβάνονται επίσης άλλες οκτώ ουσίες που καλύπτονται από την υφιστάμενη νομοθεσία που διέπει τις επικίνδυνες ουσίες στα ύδατα [5]. Οι 41 ουσίες περιλαμβάνουν φυτοφάρμακα, βιοκτόνα (μη γεωργικά παρασιτοκτόνα) και βαρέα μέταλλα, καθώς και άλλες ομάδες ουσιών, όπως ορισμένα επιβρανδυτικά της φλόγας.
Επίσης, δεκατρείς ουσίες χαρακτηρίζονται ως ‘επικίνδυνες ουσίες προτεραιότητας’, για τις οποίες θα ισχύουν ιδιαίτερα αυστηρές οριακές τιμές, επειδή είναι τοξικές, ανθεκτικές (έμμονες) στο περιβάλλον – χωρίς να αποικοδομούνται – και η συγκέντρωσή τους αυξάνει συνεχώς καθώς ανέρχονται στην τροφική αλυσσίδα (διαδικασία γνωστή ως βιοσυσσώρευση).
Τα κράτη μέλη οφείλουν να έχουν επιτύχει τα προτεινόμενα όρια για όλες τις ουσίες προτεραιότητας το αργότερο το 2015 και να έχουν τερματίσει τις εκλύσεις/απορρίψεις και εκπομπές των επικίνδυνων ουσιών προτεραιότητας στα ύδατα, μέχρι το 2025.
Τα όρια βασίζονται στις μελέτες επικινδυνότητας συγκεκριμένων χημικών ουσιών στην ΕΕ. Προκειμένου να εξασφαλιστεί μία έγκυρη επιστημονική βάση για την πρόταση, η τελευταία καθυστέρησε μέχρις ότου ετοιμαστούν οι εκτιμήσεις. Τα όρια είναι απαραίτητα για τη θέσπιση υψηλών και συγκρίσιμων επιπέδων προστασίας του περιβάλλοντος και της υγείας καθ’όλη την ΕΕ και για την ‘εξασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού’ για τους οικονομικούς φορείς. Επιπλέον, η χημική ρύπανση των διασυνοριακών επιφανειακών υδάτων μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με κοινή διασυνοριακή δράση.
¶λλα μέτρα ΕΕ
Κατά την κατάρτιση της πρότασής της, η Επιτροπή προβληματίστηκε για τη θέσπιση – ή μη – ειδικών μέτρων ελέγχου των ουσιών προτεραιότητας σε επίπεδο ΕΕ. Ωστόσο, από την εκτίμηση επιπτώσεων που διενεργήθηκε όσον αφορά την πρόταση, προέκυψε ότι κάτι τέτοιο δεν θα εδικαιολογείτο στην παρούσα φάση, δεδομένου του ευρέος φάσματος των υφιστάμενων ή επικείμενων μέτρων ΕΕ για τον έλεγχο των εκπομπών. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται η οδηγία για την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης (ΟΠΕΡ/IPPC), η υφιστάμενη οδηγία και η επικείμενη θεματική στρατηγική για τα φυτοφάρμακα, καθώς και η πρόταση REACH για τη μεταρρύθμιση της σχετικής με τις χημικές ουσίες πολιτικής. Κατ’αυτό τον τρόπο, η νέα πρόταση αφήνει ευρύ περιθώριο καθορισμού, εκ μέρους των κρατών μελών, του καταλληλότερου και αποδοτικότερου – από πλευράς κόστους – συνδυασμού μέτρων για τον περιορισμό της ρύπανσης από τις συγκεκριμένες αυτές ουσίες.
Τα νέα όρια θα υποκαταστήσουν τα υφιστάμενα περιβαλλοντικά πρότυπα ποιότητας για ορισμένες ουσίες, τα οποία καθορίστηκαν από πέντε οδηγίες [6] , οι οποίες εκδόθηκαν στη δεκαετία του 1980. Ως εκ τούτου, η εν λόγω νομοθεσία θα καταργηθεί, συμβάλλοντας στον εξορθολογισμό της νομοθεσίας ΕΕ και στον περιορισμό της γραφειοκρατικής επιβάρυνσης των φορέων εκμετάλλευσης.
Επόμενα βήματα
Προκειμένου να καταστεί νόμος, η πρόταση απαιτεί την έγκριση του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στο πλαίσιο της διαδικασίας συναπόφασης. Αφ’ης στιγμής εκδοθεί, τα κράτη μέλη θα κληθούν να περιλάβουν τα μέτρα που είναι αναγκαία για την επίτευξη των συμφωνημένων προτύπων στα οικεία Σχέδια Διαχείρισης των Ποτάμιων Λεκανών, τα οποία, βάσει της ΟΠΥ, πρέπει να έχουν καταρτιστεί μέχρι το 2009.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα και τη νέα πρόταση:
http://ec.europa.eu/environment/water/water-dangersub/pri_substances.htm
[1] COM(2006) 397 Πρόταση οδηγίας για περιβαλλοντικά ποιοτικά πρότυπα στον τομέα της πολιτικής υδάτων και για την τροποποίηση της οδηγίας 2000/60/EΚ. Η πρόταση σημαδεύεται από ανακοίνωση για την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της χημικής ρύπανσης των επιφανειακών υδάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, COM(2006)398.
[2] Οδηγία 2000/60/EΚ
[3]COM(2003) 550
[4]Απόφαση αριθ. 2455/2001/EΚ για τη θέσπιση του καταλόγου ουσιών προτεραιότητας στον τομέα της πολιτικής των υδάτων και τροποποίησης της οδηγίας 2000/60/EΚ
[5]Οδηγία του Συμβουλίου 86/280/EΟΚ σχετικά με τις οριακές τιμές και τους ποιοτικούς στόχους για τις απορρίψεις ορισμένων επικίνδυνων ουσιών που υπάγονται στον κατάλογο 1 του παραρτήματος της οδηγίας 76/464/EΟΚ.
[6]Οδηγία 82/176/EΟΚ περί των οριακών τιμών και των ποιοτικών στόχων για τις απορρίψεις υδραργύρου από τον βιομηχανικό τομέα της ηλεκτρόλυσης των χλωριούχων αλάτων αλκαλίων· οδηγία 83/513/EΟΚ για τις οριακές τιμές και τους ποιοτικούς στόχους για τις απορρίψεις καδμίου· οδηγία του Συμβουλίου 84/156/EΟΚ για τις οριακές τιμές και τους ποιοτικούς στόχους όσον αφορά τις απορρίψεις υδραργύρου σε τομείς άλλους εκτός του τομέα ηλεκτρόλυσης των χλωριούχων αλάτων των αλκαλίων· οδηγία του Συμβουλίου 84/491/EΟΚ σχετικά με τις οριακές τιμές και τους ποιοτικούς στόχους για τις απορρίψεις εξαχλωροκυκλοεξανίου· και οδηγία του Συμβουλίου 86/280/EΟΚ (βλ. ανωτέρω).
ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ